Partners en geldtypes: harmonie of strijd

Wanneer je nadenkt over de ideale partner, komen vaak romantische beelden naar boven van gedeelde interesses, vurige chemie en misschien ook overeenkomsten in toekomstplannen. Maar hoe zit het met iets ogenschijnlijk “minder romantisch” als geldzaken? Ook de manier waarop partners met geld omgaan, is van grote invloed is op de kwaliteit van een relatie. Sterker nog, financiële onderwerpen zijn een van de meest voorkomende bronnen van stress binnen relaties.

In deze blog bespreken we waarom het zo belangrijk is om met een partner financieel op één lijn te liggen en hoe je daaraan kunt werken. We gaan in op relevante onderzoeken, delen praktijkvoorbeelden en eindigen met handige tips én een referentielijst.

1. Waarom geld een emotioneel thema is

Geld is niet alleen een praktisch middel om rekeningen te betalen of boodschappen te doen; het raakt aan allerlei diepere emoties. Denk aan veiligheid, vrijheid, status, erkenning, generositeit of angst. Het is dus niet vreemd dat geldonderwerpen voor spanning kunnen zorgen, zeker als twee partners verschillende opvattingen hebben.

Uit onderzoek in de Journal of Financial Therapy (zie Klontz & Klontz in de referentielijst) blijkt dat mensen zogenaamde “money scripts” ontwikkelen – onbewuste overtuigingen over geld, gevormd door vroege ervaringen en culturele invloeden. Misschien heb je in je jeugd geleerd dat je altijd zoveel mogelijk moet sparen (Money Vigilance), terwijl je partner juist is opgegroeid in een omgeving waarin geld direct werd uitgegeven om van het leven te genieten (Money Worship of Money Status). Dat kan confronterende gesprekken opleveren als jullie gaan samenwonen of trouwen.

Het grootste probleem is vaak dat partners zich niet realiseren waarom de ander zo denkt over geld. Wat voor de één volstrekt logisch is (“Natuurlijk is sparen altijd beter dan uitgeven”), kan voor de ander een regelrechte inbreuk zijn op het gevoel van vrijheid of zelfexpressie. Ook hoe iemand tegen sparen of beleggen aankijkt is vaak al in de jeugd meegegeven.

2. Financiële stress als relatiekiller

Verschillende wetenschappelijke studies benadrukken dat financiële conflicten in een relatie een sterke voorspeller zijn voor ontevredenheid en zelfs echtscheiding. De Amerikaanse onderzoeker Sonya Britt (Kansas State University) toonde bijvoorbeeld aan dat stellen die vroeg in hun huwelijk al stevige ruzies maken over geld, later vaker uit elkaar gaan dan stellen die vooral kibbelen over andere onderwerpen.

In het artikel “The Determinants of Money Arguments between Spouses” (Britt, Huston & Durband, 2010) noemen de auteurs verschillende oorzaken van financiële onenigheid:

1. Gebrek aan transparantie: Als één partner schulden verzwijgt of impulsieve aankopen doet zonder overleg.
2. Verschillende verwachtingen: De ene partner wil meteen een huis kopen, de ander wil de vrijheid van huren houden.
3. Ongelijke financiële kennis: Wie weinig snapt van budgetteren, kan zich snel “klein” of overdonderd voelen, wat conflicten kan voeden.

Financiële stress werkt op diverse niveaus door in de relatie. Het tast niet alleen de sfeer aan, maar kan ook leiden tot negatieve communicatiepatronen of zelfs machtsongelijkheid (bijvoorbeeld als één partner alle rekeningen betaalt en de ander “afhankelijk” is).

3. Geldattitudes: Hoe denk jij (en je partner) over geld?

3.1 Money scripts (Klontz & Klontz)

Brad en Ted Klontz (zie referenties) introduceren vier belangrijke “money scripts”:

• Money Avoidance: Geld wordt gezien als ‘vies’ of als bron van ongemak; men ontwijkt financiële gesprekken.
• Money Worship: De overtuiging dat meer geld altijd leidt tot meer geluk.
• Money Status: Geld als maatstaf voor succes, wat leidt tot uitgaven om status te tonen.
• Money Vigilance: Voorzichtigheid en waakzaamheid over geld; sterk gefocust op sparen en veiligheid.

Een Money Avoider en een Money Vigilant kunnen enorme botsingen hebben als ze niet beseffen dat hun scripts verschillen, maar met goede communicatie kan hun combinatie ook in evenwicht komen.

3.2 Money Attitudes Scale (Yamauchi & Templer)

K. T. Yamauchi en D. I. Templer (1982) keken naar aspecten als Power-Prestige, Retention-Time, Distrust en Anxiety. Iemand die hoog scoort op Power-Prestige ziet geld als een bron van macht en bevestiging, terwijl iemand met een hoge Retention-Time geneigd is langetermijnplannen te maken en systematisch te sparen.

Stel je maar voor wat er gebeurt als een ‘Power-Prestige’ partner samen is met een ‘Retention-Time’ partner: de eerste koopt graag luxe merken om status te etaleren, de ander houdt juist van eenvoudige boodschappen en budgetwinkels. Als daar niet over gepraat wordt, stapelen de frustraties zich op.

4. Waarom kiezen voor een partner met vergelijkbare financiële waarden?

“Tegenpolen trekken elkaar aan,” zegt men weleens. Maar geldt dat ook voor geld? Eigenlijk is de wetenschap daar behoorlijk duidelijk over: op de lange termijn is het handig als je financieel op één lijn zit, of in elk geval de bereidheid hebt om samen doelen te stellen. Dat betekent niet dat jullie identiek moeten zijn – twee extreme spaarders kunnen elkaar ook versterken in gierigheid, en twee extreme spenders kunnen samen in de schulden belanden – maar je wilt in grote lijnen overeenkomen over hoe je met geld omgaat.

4.1 Minder conflicten, meer teamwork

Een gedeelde visie op geld (of de bereidheid om die visie te ontwikkelen) leidt tot minder conflicten. Als je partner niet elke euro wil uitpluizen terwijl jij juist graag een strak budget hanteert, is het cruciaal dat jullie hier samen afspraken over maken. Wanneer jullie uiteindelijk op dezelfde lijn komen (bijv. “Oké, ik snap waarom jij rust vindt in het checken van je Excel-overzicht, maar ik wil wel ruimte houden voor spontane uitgaven.”), ervaren jullie allebei minder stress.

Daarnaast bevordert het teamwork: samen sparen voor een huis, samen een beleggingsrekening openen voor jullie pensioen, of juist bewust minimalistisch leven om ruimte te hebben voor wereldreizen. Als je allebei hetzelfde doel hebt, zoals financiële onafhankelijkheid (FIRE) of het aflossen van de hypotheek, dan versterk je elkaar.

4.2 Samen groeien en leren

Het kan ook heel verrijkend zijn als de ene partner meer kennis heeft van beleggingen en de ander meer gevoel heeft voor het bewaken van het huishoudbudget. Jullie kunnen dan over en weer kennis en vaardigheden uitwisselen. Voorwaarde is wel open communicatie en een sfeer van respect.

Onderzoek in de Journal of Financial Counseling and Planning benadrukt dat stellen die leren om constructief over financiën te praten en nieuwe kennis op te doen, doorgaans tevredener zijn met hun relatie. Het gaat er dus niet om wie “gelijk” heeft, maar of je bereid bent samen nieuwe (financiële) vaardigheden te ontwikkelen.

4.3 Het fundament voor de toekomst

Een relatie waarbij je structureel ruzie hebt over geld, is niet alleen vermoeiend, maar ontneemt je ook de mogelijkheid om grotere toekomstplannen met vertrouwen tegemoet te zien. Denk aan het kopen van een huis, het (eventueel) krijgen van kinderen, of gezamenlijk ondernemen. Als jullie qua visie en organisatie op dezelfde lijn zitten, kun je met plezier vooruitkijken en plannen smeden. Is dat niet het geval, dan stapelt onzekerheid zich op: “Hoe lossen we dit straks op als ik tijdelijk minder ga verdienen?” of “Wat als er onverwachte kosten zijn?”

5. Risico’s van een partner met wie je financieel niet matcht

Uitgaande van de onderzoeksresultaten van o.a. Sonya Britt, Conger et al. (1994) en Addo & Sassler (2010), zijn er een paar scenario’s die we vaak zien misgaan als twee partners elkaar niet vinden in het financiële domein:

1. Verborgen schulden: Als de ene partner emotioneel vermijdt om te praten over rekeningen en schulden (Money Avoidance), kunnen er opeens onaangename verrassingen opduiken. Dit schaadt het wederzijds vertrouwen en kan de relatie aantasten.
2. Statusongelijkheid: Een partner die veel meer verdient (of veel meer uitgeeft) kan onbewust het gevoel geven dat de ander niet “meetelt”. Dit kan leiden tot onbalans in de machtsverhouding.
3. Constante stress en angst: Een verschillend script over hoe je met geld moet omgaan kan financiële stress in de hand werken, omdat je telkens moet onderhandelen of zelfs ruzie maakt over de meest basale uitgaven.
4. Langetermijndoelen die niet gehaald worden: Als jullie niet eensgezind zijn over sparen, investeren of verhuizen, kun je blijven steken in eindeloze discussies. Je spaardoel wordt nooit bereikt of er ontstaat frustratie over de “onhaalbaarheid” van toekomstdromen.

6. Hoe ontdek je of jullie financieel bij elkaar passen?

Er bestaan diverse (zelf)tests en vragenlijsten, zoals de Money Attitudes Scale (Yamauchi & Templer, 1982) en de Money Scripts Inventory (Klontz & Klontz). Dit zijn handige tools om – eventueel samen – te bespreken hoe je denkt over onderwerpen als sparen, beleggen, schulden, uitgeven, status en liefdadigheid.

Daarnaast kun je ook zonder formele test een open gesprek voeren over onderstaande vragen:

1. Wat is je grootste financiële droom en waarom?
2. Welke financiële fouten heb je gemaakt in het verleden en wat heb je daarvan geleerd?
3. Hoe belangrijk is sparen voor jou, en hoeveel zou je idealiter iedere maand willen sparen?
4. Sta je open voor beleggingen of word je nerveus van beursschommelingen?
5. Wat vind jij een ‘verantwoorde’ schuldenlast?

Let tijdens dat gesprek niet alleen op de inhoud, maar ook op de emotionele reactie van je partner. Als iemand er sterk van slag van raakt of juist erg gesloten wordt, is dat een signaal om voorzichtig verder te praten. Soms is er dan sprake van schaamte of angst, of zijn er diepgewortelde scripts die de ander (nog) niet wil delen.

7. Tips om financieel op één lijn te komen (of te blijven)

1. Begin zo vroeg mogelijk
   Wacht niet tot jullie al in een gezamenlijk huis zitten en de rekeningen stijgen. Praat over geld vanaf het moment dat jullie denken aan samenwonen. Dat voorkomt veel misverstanden.
2. Hanteer openheid als basis
   Wees transparant over schulden, vaste lasten, spaargeld en investeringen. Geef elkaar inzicht in de financiële situatie. Geheimhouding ondermijnt het vertrouwen.
3. Stel samen doelen
   Het kan een concreet spaar- of investeringsdoel zijn (bijv. “We willen binnen drie jaar 20.000 euro bij elkaar hebben voor een wereldreis”). Gezamenlijke doelen creëren een teamgevoel en geven richting.
4. Verdeel taken
   Als één partner meer interesse heeft in de technische kant van beleggingen en de ander liever het maandbudget beheert, kun je die taken prima verdelen – zolang je elkaar maar meeneemt in de voortgang.
5. Houd ruimte voor individuele wensen
   Hoewel je financieel op één lijn wilt zitten, heeft ieder mens andere behoeften. Misschien wil je partner af en toe genieten van een dure hobby, terwijl jij weinig waarde hecht aan materiële zaken. Spreek dan af hoeveel ‘speelruimte’ elk van jullie krijgt zonder verantwoording te hoeven afleggen.
6. Overweeg (financial) therapy of coaching
   Zeker als jullie scripts erg botsen, kan professionele begeleiding uitkomst bieden. In de Journal of Financial Therapy staan veel voorbeelden van koppels die hun communicatie en houding aanzienlijk verbeterden dankzij een financiële therapeut of coach.

8. Conclusie: een duurzame, gelukkige relatie vraagt om financiële harmonie

Uiteindelijk is de keuze van een partner niet alleen een kwestie van romantiek, maar ook van praktisch samenwerken. Geld is een fundament voor het leven dat jullie samen willen opbouwen. Als de één zich voortdurend zorgen maakt over uitgaven en de ander in het wilde weg geld spendeert, zullen er vroeg of laat serieuze conflicten ontstaan. Omgekeerd kunnen twee partners die elkaar aanvullen (bijvoorbeeld een planner en een creatieve uitvinder) juist tot geweldige resultaten komen, mits ze elkaar respecteren en open over financiën praten.

Tal van wetenschappelijke bronnen (van Britt, Addo & Sassler tot Yamauchi & Templer) laten zien dat stellen met gedeelde financiële waarden of doelen tevredener zijn in hun relatie. Dat betekent niet dat je perfect dezelfde ‘geldtype’ moet hebben, maar wel dat je bereid moet zijn samen te leren, te groeien en compromissen te sluiten. Transparantie, een planmatige aanpak én voldoende ruimte voor individuele wensen zijn de sleutelwoorden.

Dus, als je nadenkt over de vraag of jouw partner de ware is, zet dan ook financiën op de checklist. Bespreek hoe jullie denken over sparen, leningen, investeringen, grote aankopen en de toekomstvisie. Een gezonde financiële basis is namelijk geen luxe of detail; het is een cruciaal onderdeel van een stabiele, liefdevolle relatie. En dat is uiteindelijk de beste investering die je kunt doen.

Referentielijst

1. Britt, S. L., Huston, S. J., & Durband, D. B. (2010). The Determinants of Money Arguments between Spouses. Journal of Financial Therapy, 1(1), 42–60.
2. Conger, R. D., Ge, X., Elder, G. H., Lorenz, F. O., & Simons, R. L. (1994). Economic Stress, Coercive Family Process, and Developmental Problems of Adolescents. Child Development, 65(2), 541–561.
3. Addo, F. R., & Sassler, S. (2010). Financial Arrangements and Relationship Quality in Low-Income Couples. Family Relations, 59(4), 408–423.
4. Klontz, B. T., & Klontz, T. (Diverse publicaties in de Journal of Financial Therapy).
5. Yamauchi, K. T., & Templer, D. I. (1982). The Development of a Money Attitude Scale. Journal of Personality Assessment, 46(5), 522–528.
6. Tang, T. L.-P. (1992, 1993). The Meaning of Money: Extension and Exploration of the Money Ethic Scale. Journal of Organizational Behavior, 13(2), 197–202; 14, 93–99.